عنوان نشست: نقد کتاب سیره نبوی در مدیریت تعارض
ارائه‌کننده: حجةالاسلام دکتر محمد علیزاده (عضو انجمن مدیریت اسلامی، استاد و محقق حوزه و دانشگاه).
ناقد: دکتر محمدتقی نوروزی (عضو هیأت مدیره انجمن مدیریت اسلامی و عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) قم).
دبیر علمی: حجةالاسلام دکتر علی عسکری وزیری (عضو هیأت مدیره انجمن مدیریت اسلامی، استاد و محقق حوزه و دانشگاه)
تاریخ برگزاری نشست: 21/12/1396
از سلسله نشستهای علمی نقد کتاب، نشست نقد کتاب سیره نبوی در مدیریت تعارض که با همت هیأت مدیره انجمن مدیرت اسلامی در سالن همایش انجمن‌های علمی حوزه علمیه قم در تاریخ 21/12/1396 برگزار شد، ابتدا دبیر علمی نشست، ضمن خیرمقدم و خوش‌آمد گویی به شرکت‌کنندگان در جلسه، با ذکر مقدمه‌ای در تبیین اهمیت مدیریت تعارض در سازمان‌ها، از سخنران نشست درخواست نمودند تا مهم‌ترین دستاوردهای علمی خود را در حضور اعضا ارائه نمایند.
سخنران نشست، ابراز داشتند که تعارض و اختلاف از همان ابتدای خلقت انسان در میان اعضای خانواده و اقوام وجود داشته و یکی از ابعاد مهم زندگی انسان به شمار می‌رود. با ظهور سازمان‌ها، این پدیده به سازمان‌ها نیز کشیده شده است و میزان قابل‌توجهی از وقت مدیران صرف حل یا کاهش این مسئله می‌شود. درنتیجه، ذهن صاحب‌نظران علم مدیریت را از همان ابتدا به خود معطوف ساخته است به‌طوری‌که کمتر تحقیق رفتار سازمانی است که به بحث تعارض نپرداخته باشد.
در ادامه ایشان افزودند که کتاب حاضر ضمن ارائه یافته‌های مدیریت تعارض، درصدد است با روش توصیفی تحلیلی، ابتدا به مفهوم‌شناسی تعارض در منابع اسلامی بپردازد و سپس با استقراء نمونه‌‌هایی از تعارض در زمان پیامبر و تفسیر آن وقایع و تحلیل اقداماتی که آن حضرت انجام می‌داد، شیوه‌های مدیریت تعارض در سیره آن حضرت را استخراج نماید.
مطلب بعدی آقای علیزاده در ارتباط با ساختار کتاب بود که در پنج فصل با عنوان‌های زیر تنظیم‌شده است:
مدیریت تعارض در سازمان‌ها، مفهوم تعارض در منابع اسلامی، پیشگیری از «تعارض منفی» در سیره نبوی، کاهش یا حل «تعارض منفی» در سیره نبوی و بسترسازی برای «تعارض سازنده» در سیره نبوی.
عضو انجمن مدیریت اسلامی، سه سطح زیر را برای تعارض در نظر گرفتند که عبارت‌اند از:
-
مدیریت در سطح فردی
-
مدیریت در سطح گروه
-
مدیریت در سطح سازمان
ایشان بعد از تبیین مفاهیم و ادبیات بحث خاطرنشان ساختند که آیات و روایات مربوط به هرکدام از مفاهیم و تشکیل خانواده‌ای از داده‌ها در خصوص مفهوم، ماهیت و بایدونبایدهای آن با تحلیل داده‌ها به دست آمد سپس با تحلیل کلان‌تر، معیارهای مثبت و منفی بودن تعارض شناسایی شد. شیوه‌های پیشگیری از «تعارض منفی» در سیره نبوی از نظر مؤلف کتاب، شامل دو روش زیر می‌باشد:
-
اقدامات فرهنگی
-
معرفی باور‌ها و اهداف مشترک؛
-
مبارزه با آداب و سنت‌های جاهلی اختلاف‌برانگیز؛
-
معرفی ضد ارزش‌‌ها؛
-
ایجاد پیوند معنوی میان افراد و گروه‌ها؛
-
موعظه و آگاهی دادن از پیامدهای تعارض منفی؛
-
رعایت عدالت و مساوات بین افراد و گروه‌ها؛
-
اقدامات سازمانی (مدیریتی)
-
بیان شفاف اهداف، برنامه‌‌ها و وظایف؛
-
ابلاغ و تبیین قوانین و مقررات؛
-
مشارکت دادن نیروها در تصمیم‌گیری؛
-
انتصاب مسئول موردپذیرش افراد و گروه‌ها؛
-
رعایت تجانس نیروهای همکار؛
-
ادغام گروه‌ها؛
-
تشویق و سفارش به همکاری؛
-
تنبیه نیروهای تنش‌زا.
در ادامه ایشان به راه‌کارهای کاهش یا حل «تعارض منفی» در سیره نبوی اشاره نمودند به این بیان که این راه‌کارها شامل امور ذیل می‌باشد:
-
احقاق حق ضایع‌شده؛
-
توسعه منافع و جلب رضایت طرفین؛
-
استفاده از قدرت رسمی؛
-
ارجاع به مافوق؛
-
استفاده از میانجی؛
-
بصیرت دهی و آگاه‌سازی از عوامل بروز تعارض؛
-
تغییر توجه طرفین از موضوع تعارض؛
-
چشم‌پوشی و مدارا؛
-
موعظه و اظهار ناخرسندی.
از نظر مؤلف کتاب بسترسازی برای «تعارض سازنده» در سیره نبوی از طرق زیر صورت می‌گیرد:
تصمیم‌گیری جمعی به‌منظور تضارب آراء
-
تحریک روانی؛
-
متمایز نمودن فعالیت‌‌ها؛
-
استفاده از سازوکارهای تشویقی؛
-
استفاده از عدم تجانس نیروها؛
-
برگزاری مسابقات رقابتی.
در پایان مؤلف محترم به روش تدوین مطالب خود اشاره نمودند به این بیان:
مطالعه کتاب تاريخ پيامبر اسلام، محمدابراهیم آیتی، سيره رسول خدا، رسول جعفریان، و موسوعة التاريخ الإسلامى، یوسفی غروی، الصحیح من سیره النبی الاعظم نوشته علامه سید جعفر مرتضی عاملی، و انتخاب قضایایی که مربوط به تعارض بودند.
کدگذاری داده‌های انتخاب‌شده؛
دسته‌بندی مفاهیم؛
تبیین و تحلیل داده‌ها بر اساس عوامل مؤثر بر انتخاب شیوه مدیریت تعارض (مانند اهمیت موضوع، شرایط طرفین، زمان، شرایط مدیر، عوامل بروز تعارض، نوع تعارض، و سایر شرایط اقتضایی؛
در طول فرایند کدگذاری، دسته-بندی و تحلیل داده‌ها، قضایای دیگری از سیره پیامبر به دست می‌آمد و به منابع دیگری مراجعه می‌شد تا جایی که اشباع نظری حاصل گردید.
آنگاه دکتر محمدتقی نوروزی، عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی در نقد محقق ضمن تشکر از مؤلف محترم مطالبی را در جهت غنای بیشتر بحث ارائه نمودند. مطالبی از قبیل:
-
اصلاح نکات ویرایشی؛
-
لزوم توجه به معادل‌های لاتین واژگان کلیدی؛
-
توجه به آیات قرآنی خصوصاً آیاتی که متوجه سیره پیامبر در مواجهه با مشرکان و منافقان است؛
-
توجه به تمام سیره پیامبر با نگرش سیستمی به سیره؛
-
لزوم توجه به منابع دست‌اول در تبیین سیره نبوی در مدیریت تعارض؛
-
توجه به نتیجه‌گیری و تطبیق سیره نبوی در سازمان‌های امروزی.
بعد از اتمام نقدهای عضو محترم هیأت مدیره انجمن مدیریت اسلامی، اعضای شرکت‌کننده در نشست نقد علمی کتاب سیره نبوی در مدیریت تعارض، به بیان دیدگاه‌ها و نظریات خویش در راستای تقویت مطالب کتاب پرداختند.
در پایان نشست، دبیر علمی جلسه، آقای دکتر عسکری وزیری، ضمن آرزوی توفیق، از ارائه‌کننده بحث، ناقد محترم و اعضای شرکت‌کننده در نشست تشکر و قدردانی نمودند.
