نشست علمی تخصصی مدیریت اسلامی؛ از التقاط ایدئولوژیک تا التقاط عملی از سلسله نشست‌های انجمن مدیریت اسلامی حوزه علمیه قم، با ارایۀ دکتر علی‌اصغر پورعزت عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران و نقد دکتر علی‌اکبر بخشی و دبیر علمی دکتر عبدالله توکلی روز دوشنبه 20/6/139 ساعت 18 در محل سالن کنفرانس انجمن‌های علمی حوزه توسط انجمن مدیریت اسلامی با حضور اعضای محترم انجمن مدیریت اسلامی برگزار شد.
ابتدا آقای دکتر عبدالله توکلی دبیر علمی نشست ضمن خیرمقدم به اعضاء و حضور آقای دکتر پور عزت در این نشست، افزودند:
این بحث به آسیب‌شناسی دانش مدیریت می‌پردازد و هدفش ارتقای سطح علمی تحقیقات در حوزه مدیریت اسلامی است.
آقای دکتر پور عزت به‌عنوان سخنران نشست، ابتدا به ذکر مقدمات و اهمیت بحث التقاط ایدئولوژیک و التقاط عملی پرداختند. ایشان خاطرنشان کردند:
بحث التقاط ریشه در افکار و اندیشه‌های مارکسیسم دارد و اولین کسی که به مبارزه با این افکار برخاست شهید مطهری بوده است.
ایشان انگیزه بحث درباره التقاط را ناشی از برداشت‌های ناصواب برخی از محققان در حوزه علوم اسلامی دانستند؛ به این دلیل که آن‌ها در تحقیقات خود مفاهیم غنی دینی همچون نفس اماره، نفس لوامه و نفس مطمئنه را به‌منظور تطبیق با اندیشه‌های رایج در غرب، به حدی تنزل داده‌اند که باعث بی‌محتوا شدن آن مفاهیم شده‌اند.
دکتر پور عزت در ادامه به تعریف دو واژه «التقاط» و «ایدئولوژی» پرداختند با این بیان که التقاط یعنی چیزی خارج از دین، مبنا و معیار توسعه مفاهیم دینی تلقی شود؛ واژه ایدئولوژی معادل صحیح آن کلمه «بت» است اما متأسفانه برخی محققان آن را هم‌معنی با واژه‌های جهان‌بینی و مکتب گرفته‌اند که البته صحیح نیست.
ازنظر دکتر پور عزت التقاط بر 4 گونه جلوه می‌کند که عبارت‌اند از:
-
التقاط ایدئولوژیک؛ که خاستگاه آن باورهای جزم آلود ایدئولوژی محور و غیردینی است.
-
التقاط علمی؛ که خاستگاه آن باورهای حیرت‌زده شبه‌علمی است.
-
التقاط عملی؛ که خاستگاه آن تجربه‌های فردی یا گروهی مسلمانان است.
-
التقاط ناشی از دنیازدگی؛ که خاستگاه آن اخذ سؤال و مسئله از دنیا و تفسیر دین بر اساس حوادث دنیایی است به‌گونه‌ای که موجب فراموشی مسائل اخروی می‌شود.
در ادامه آقای دکتر علی اکبر بخشی ضمن تشکر از تحقیق انجام‌شده توسط دکتر پور عزت در نقد ایشان پرداخت که در ادامه به برخی از نقدهای وارده اشاره می‌شود:
-
موضوع بسیار عمیق، پر چالش، دارای ابعاد مختلف و استلزامات کثیره است.
-
شاخص اصلی در مطالعاتی از این قبیل، حرکت پویا در مرز تعادل، دوری از افراط‌وتفریط و رسیدن به تعادل در دو روش قیاسی و استقرائی است.
-
آیا این بیانات عام در انواع التقاط و صرف اشاره به تفکرات التقاطی چپ‌گرا در توصیف التقاط ایدئولوژیک و مطالبی از این قبیل، حق مطلب را ادا می‌کند؟
با توجه به این تأملات چند پیشنهاد ارائه می‌شود:
-
از واژه ایدئولوژی پرهیز شود.
-
مناسب است قبل از هر مطلبی، ابتدا واژگان کلیدی از قبیل «ایدئولوژی»، «علم»، «شبه‌علم»، «تجربه» و «عمل» تبیین شوند.
-
مناسب است که درباره «معرفت‌شناسی» نیز بحث شود.
-
تبیین شود که بحث التقاط در صدر اسلام چگونه با مباحث مدیریت ارتباط داده می‌شوند؟
-
تبیین شود که منظور از «تمایز روش‌شناسی کشف علم» با «روش‌شناسی فهم دین» چیست؟
-
منظور از«تأیید ضمنی سکوت» در مقابل «تناقض علم و دین» موضوعاً و حکماً چیست؟
-
گاهی التقاط تجزیه یک پیکره واحده است و گاهی عدم کشف رابطه حقیقی یک پدیده؛ این‌ها توضیح داده شوند.
-
منظور از «حصارهای شیشه‌ای روش‌شناسی» چیست؟ لازم است دراین‌باره هم توضیحی داده شود.
بعدازاین که نقدهای آقای دکتر علی‌اکبر بخشی به پایان رسید، برخی از اعضاء نیز نقدها و پیشنهادهای خود را بیان کردند. در پایان نشست، آقای دکتر علی‌اصغر پور عزت از حسن توجه و دقت اعضاء انجمن به‌ویژه آقای دکتر بخشی، تشکر و به نقدهای وارده پاسخ دادند.